Sterilizasyon | ALB Yatırım

Merkez bankalarının, farklı nedenler sonucunda ortaya çıkan para arzı artışlarının sonuçlarını dengelemek adına yaptıkları açık piyasa işlemlerine sterilizasyon denmektedir.

Sterilizasyon Nedir?

Merkez Bankası’nın Türk Lirası’nın değerini koruma görevinden kaynaklı sorumlulukları vardır. Bu sorumluluklarını yerine getirmek amacıyla makroekonomik çerçevede para arzı etkilerini dengelemek için açık piyasa işlemlerinde bulunur. Bu cümle özetle sterilizasyon nedir? sorusunun yanıtı olmakla birlikte sterilizasyon politikasının uygulanma şekilleri, borsa ve döviz üzerine etkileri de detaylıca ele alınmalıdır.

Sterilizasyon Politikaları Nasıl Uygulanır?

Ülkeye büyük miktarda döviz girişinin olduğu zamanlarda ulusal para biriminin değerinde artış görülür. Arz talep dengesinin talepten yana artması ulusal para birimini artırır. Bu tip zamanlardaki sermaye girişleri döviz rezervlerinin birikmesine neden olur. Sterilizasyon ise ulusal para biriminin değeri düşürülmek istendiğinde para satıp döviz alınarak yapılabilir. Bu hamleyle para arzı düşürülmüş olur. Uzun vadede ise yüksek enflasyona karşı ulusal para biriminin değeri korunmuş olur.

Burada amaç dövize yapılan müdahalelerin para arzındaki etkisinin yönünü değiştirmektir. Kısa zamanlı olduğunda müdahale sterilize olmuş olur.

Bir başka yöntemde ise Merkez Bankası tahvil satın alarak piyasadaki fazla parayı toplar.

Merkez Bankası uzun vadeli sterilizasyon işlemleriyle de piyasadaki parayı toplayabilir. Bir başka yönteme başvurarak Merkez Bankası rezerv oranını artırma yoluna başvurarak da sterilizasyon politikası uygulayabilir.

Bazen de döviz kuru artışının ihracatta rekabeti artırması nedeniyle sterilizasyona başvurulabilir.

Peki ülkeye döviz girişinin artması nasıl olur?

Yabancıların yaptığı borsa yatırımları, yabancı turist harcamaları, yurt dışı hizmetlerden sağlanan gelirler ülkeye döviz girişinin sağlandığı alanlardır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde kurun, enflasyonun, işsizlik rakamları ve faizin istikrarlı ve öngörülebilir olması o ülkeye giren dövizin artmasını sağlar.

Sterilizasyonun Döviz Kurları Üzerindeki Etkisi Nedir?

Merkez Bankası’nın bir görevi de döviz kuru dalgalanmalarının önüne geçmektir. Merkez bankası döviz piyasalarına müdahale ederek döviz değerlenmesinin önüne geçer ve döviz cinsinden varlıklar karşılığında kendi parasını satabilir. Merkez Bankası böylece döviz rezervlerini artırmış olur.

Dünyadan Sterilizasyon Örnekleri Nelerdir?

Gelişmekte olan ekonomiye sahip ülkelerdeki sterilizasyon ihtiyacı 90’lı yılların başında ortaya çıkmıştır. Sermaye girişlerini finansal serbestlik ile artıran ülkelerden Hindistan iyi bir örnek olarak açıklanabilir. Ulusal para birimi Rupi’nin 1994 yılında konvertibl olmasının ardından bilişim ve iletişim üretimi artan ülkeye sermaye girişleri artınca Hindistan Merkez Bankası aşırı kur oynaklığını engelleme ve Rupi üzerindeki baskıyı azaltmak için bazı sterilizasyon yöntemleri uygulamıştır.

Türkiye’den sterilizasyon örneği ise 2024 yılında bankalara gönderilen bir talimatla açıklanabilir:

Uygulanmakta olan para ve kur politikası çerçevesinde sterilizasyon araçlarının çeşitlendirilmesi amacıyla satım yönlü altın karşılığı TL swap ihalelerine (valör tarihinde TCMB'nin TL karşılığı altın satışı) başlanmasına karar verilmişti.