Döviz işlemleri Nedir?
Dünyada her ülkenin kendine ait milli bir para birimi vardır. Her para biriminin de diğer ülke para birimlerine karşı “bir değeri” bulunmaktadır.
Örneğin; Türk lirasının dolar karşısında bir değeri vardır. 1 dolar satın almak için ödenmesi gereken Türk lirası tutarı bellidir. Bu tutar değişken olmakla birlikte; serbest piyasada her iki para biriminin faiz oranları ve ülke enflasyon rakamları başta olmak üzere, çeşitli makroekonomik verilere göre, belli bir dengede oluşmaktadır. İşte Türk lirası vererek dolar satın almak ya da tam tersi şeklinde gerçekleşen işlemlere, döviz işlemi denir.
Genel anlamda döviz işlemi; herhangi bir ülke para biriminin, yine başka bir ülkenin para birimine dönüşmesiyle gerçekleşen işleme denir.
Döviz işlemlerinin başlıca özellikleri;
- İki para birimi arasında gerçekleştir.
- Bir tarafta alım (alıcı), diğer tarafta ise satım (satıcı) işlemi vardır.
- Her iki taraf da aldığı ve sattığı para biriminin bütün zarar riskini veya kâr fırsatını üstlenmiş olur.
Bir de çapraz kur döviz işlemleri vardır. Burada da 3 farklı para birimi söz konusudur.
Çapraz kuru örnekle açıklamak gerekirse;
- Yatırımcının elinde 10 TL fiyattan 1000 dolar bulunmaktadır.
- Bu paranın karşılığı 10.000 TL olmaktadır.
- Ancak yatırımcı, EUR/USD paritesinde yükseliş beklemektedir.
- EUR/USD paritesi de 1,05’ten işlem görüyor olsun ve 1,10’a yükseleceği tahmin edilsin…
- Bu durumda yatırımcı EUR/USD paritesine geçiş yaparak, buradaki %4,75’lik kazanç beklentisine yatırım yapar.
- Paritedeki bu beklenti de gerçekleştikten sonra tekrar USD/TRY kuruna geçiş yapılır.
- Böylece hem TL bazında kazanç sağlamış olur hem de eldeki dolar da tutulmuş olur.
Döviz İşlemleri Nasıl İlerler?
Piyasalarda döviz işlemleri 3 türlü ilerlemektedir.
- Fiziki İşlemler: Bu işlemler, adından da anlaşılacağı üzere döviz büroları, bankalar veya benzeri işlem yerlerinde, fiziki para değişimiyle gerçekleşen döviz alım ve satım işlemleridir. Bireyler de kendi aralarında fiziki döviz işlemi gerçekleştirebilir.
- Banka İşlemleri: Bu işlemler, bankalar üzerinden gerçekleşen online alım-satım işlemleridir. Merkez Bankası ile bankalar arasında da bu tarz işlemler sıklıkla gerçekleşebilir. Fiziki para talep edilmediği müddetçe, bu tarz işlemler online ortamda ilerlemektedir.
- Forex (FX) işlemleri: Bu işlemler de günlük trilyon dolarlarla ifade edilen hacmin gerçekleştiği FX piyasaları üzerinden yapılır. İşlemler, döviz çifti pariteleri üzerinden kaldıraçlı olarak gerçekleştiği için, kazanç fırsatlarıyla birlikte kayıp riskleri de taşımaktadır.
FX kanalıyla döviz işlemleri, devletlerin resmî kurumları tarafından yetkilendirilen banka ve aracı kurumlar üzerinden yapılabilir. Türkiye’de yetki belgesi SPK tarafından verilmektedir. SPK bu alanda hem düzenleyici hem de denetleyici kurum olarak faaliyet göstermektedir. Türkiye’deki FX yatırımcıları, işlem yapmak için aracı kurum seçerken, SPK tarafından yetki belgesi olup olmadığına dikkat etmelidir.
Forex’te Döviz İşlemleri Nasıl Yapılır?
Forex işleminde karşılıklı iki para birimi söz konusudur. Forex paritesi de (döviz çifti) bu iki para birimine ait kodlardan oluşmaktadır. Ve o iki para biriminin birbirine karşı değerini gösterir.
Burada her para birimi, parite üzerinde farklı olarak tanımlanır. Bunlar:
- Baz Para Birimi: Forex çiftinde yer alan ve başta bulunan (kodun solunda yer alan) para birimidir. Bu para biriminin baz büyüklüğü “1” olarak kabul edilir.
- Karşıt Para Birimi: Forex paritesinde yer alan ikinci para birimidir. Parite kodunun sağında yer alır. Bir paritenin bulunduğu rakam her ne ise; o rakam, Baz Para Biriminden 1 adet almak ya da satmak için, kaç adet Karşıt Para Birimine ihtiyaç duyulacağını gösterir.
Örneklerle açıklamak gerekirse;
Örnek 1
USD/TRY: 32,5000
Baz Para Birimi/Karşıt para Birimi
1 Dolar (almak için) / 32,50 TL (verilmelidir)
Örnek 2
EUR/USD: 1,0950
Baz Para Birimi/Karşıt para Birimi
1 Euro (almak için) /1,0950 dolar (verilmelidir)
Bir Forex işlemi,
- Aslında para kullanarak bir mal ve hizmet satın almak gibi çalışır.
- Yukarıdaki örneğe göre 1 Euro alırken, karşılığında 1,0950 dolar ödersiniz.
- Her döviz çifti, FX platformlarına kodları sayesinde kolaylıkla tanınır ve fiyatları görülür.
- Alım ya da satım işlemini de bu kodlar dikkate alınarak yapılır.
- Forex işlemi sadece “yükseliş” beklentisiyle yapılmaz. “Düşüş” yönlü de işlemler de yapılabilir.
- EUR/USD paritesinde alım yapmak, “fiyat artışı” beklentisine işaret eder. Bu işlem “long (uzun) pozisyon açmak” olarak da bilinir.
- EUR/USD paritesinde satış yapmak ise “fiyat düşüşü” öngörüsü ile gerçekleşir. Bu işlem de “shots (kısa) pozisyon açmak” olarak bilinir. Düşüş beklentisi ile kâr elde etmeyi hedefler. Dolayısıyla “short” işlemler, paritede düşüş gerçekleştikçe kâr sağlar.
Döviz Hareketliliğini Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Döviz kurlarındaki hareketliliği etkileyen başlıca 5 ana faktör öne çıkmaktadır. Bunlar şöyle sıralanır:
1. Arz ve Talep Dengesi:
İktisadın en temel kurallarından arz ve talep dengesi, döviz kurlarındaki hareketlerde de belirleyicidir. Bir ülkede milli para biriminin arzı artarsa, piyasada bu para birimi bollaşacağı için, diğer para birimleri karşısında da değer kaybı yaşar. Tersi bir durum da gerçekleşebilir; bir ülkede, örneğin dolar talebi çeşitli sebeplerle artabilir ve ülke rezervlerinde bu talebi karşılayabilecek kadar döviz olmayabilir. O zaman doların fiyatı, “düşük arz-yüksek talep” sebebiyle artmaya başlayabilir.
2. Faiz ve Enflasyon Oranları:
Bir ülkenin faiz oranı ile o ülkenin para biriminin değeri arasında “doğru orantı” vardır.
Örneğin; TL faiz oranları geriledikçe, TL’nin diğer para birimlerine karşı değer kaybettiği görülebilir.
Aynı şekilde enflasyon ile para biriminin değeri arasında da “doğru orantı” bulunmaktadır.
Örneğin; Türkiye’de enflasyon yükseldikçe, TL’nin de alım gücü düşmekte ve yabancı ülke para birimlerinin değeri yükselmektedir.
Bu sebeple faiz ve enflasyon politikaları hassas bir dengede ilerlemelidir. Devletler, kendi para birimlerini bazen “daha rekabetçi hale getirmek” için kontrollü değer kayıplarına yol verebilirler. Para arzı ile birlikte düşük faiz politikası da, bunun en belirgin uygulamalarından yollarından biridir.
3. Cari Denge (Cari Açık veya Cari Fazla):
Bir ülkenin cari dengesi, o ülkenin döviz hesabı gibidir. Cari dengeyi başlıca dış ticaret (iracat ve ithalat dengesi), portföy giriş çıkışları, turizm gelirleri ve net hata noksan gibi kalemler oluşturmaktadır.
Bütün bu kalemlerden ülkeye döviz girişi, ülkedeki döviz çıkışından fazlaysa; döviz hesabında da “cari fazla” oluşur. Yani “yeterince döviz var” demektir. Dolayısıyla döviz kurlarında yukarı yönlü hareketi tetikleyecek bir risk beklenmez.
Aksi bir durumda yani cari açık veren bir ülkede, yerli para birimi, zaman zaman artacak döviz talebi şoklarına karşı savunmasız hale gelebilir.
4. Ülke borçları / Ülke notları / Risk Primi:
Eurobond başta olmak üzere çeşitli borçlanma araçları ihraç eden devletler de, yabancı para cinsinden borçlanabilmektedir. Bu borçların aşırı yükselmesi ve söz konusu ülkede yüksek enflasyon oluşması halinde, yabancı sermayenin güveni azalabilir. Bu durumun devamı halinde ülke risk primi yükselebilir ve uluslararası derecelendirme kuruluşları tarafından “not indirimleri” söz konusu olabilir. Sonuşta o ülkenin para biriminde değer kayıpları oluşabilir.
Bu sebeple kamu borç stokunun da, uluslararası standartlarla uyumlu olması ve ülkelerde herhangi bir temerrüt riskinin oluşmaması, yerli para birimlerinde istikrar için önemlidir.
5. Siyasi, ekonomik ve toplumsal istikrar:
Bir ülkede meydana gelebilecek terör eylemleri, savaşlar ve darbe gibi riskler, o ülkeden yabancı sermayenin kaçmasına sebep olabileceği gibi yerli yatırımcıların da kendi para birimlerinden uzaklaşma reaksiyonunu beraberinde getirebilir. Dolaysıyla siyasi istikrarsızlıklar her aman yerli paranın değer kaybetmesi üzerinde ciddi bir risk unsurudur.
Aynı şekilde bir ülkede uygulanan ekonomi politikaları da, o ülkenin para biriminin değeri hakkında belirleyici olabilir. Şöyle ki bir hükümet, gevşek para politikası uyguluyorsa, o ülkede faizlerde gerileme, enflasyonda yükseliş ve yerli para biriminde değer kaybı kaçınılmaz olabilir. Sıkı para politikası uygulanan ekonomilerde ise yerli para birimleri daha istikrarlı seyredebilir.
Forex’de Döviz İşlemleri Yaparken Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
- FX piyasası, verilere bağlı olarak, hareketlerin hızlı gerçekleştiği riskli piyasadır. Dolayısıyla düzenli ve sıkı piyasa takibi yapılmalı.
- Yatırımcı, aldığı pozisyona duyduğu güven ve kasasının gücü kadar ‘kaldıraç’ kullanmalı. En ufak hareketlerde dahi “zarar kes” ile sonuçlanabilecek çok yüksek kaldıraç oranlarından kaçınılmalı.
- Sağlıklı hareketlerin ve öngörülebilirliğin olduğu, işlem derinliği yüksek paritelere yatırım yapılmalı.
- FX piyasaları, günlük hayat temposunda ihmal gelmez. Dolayısıyla piyasa takibi yapılamayacağı dönemlerde ‘zarar kes’ ve ‘kâr al’ emirleri önceden programlanabilir.
- Forex piyasaları; başlangıç düzeyde de olsa finansal okuryazarlık bilgisi gerektirir. FX eğitiminin alınması, yatırımcının faydasına olabilir.
- Çok fazla bilgi ve karmaşık sistemlerden de kaçının. Basit sistemlerin, karmaşık olanlardan daha iyi çalıştığını görebilirsiniz.
- Çok hızlı işlemlerden mümkün olduğunca uzak durun. “Hiçbir hareketi kaçırmama” refleksi, bu piyasada en yaygın yapılan hatalardan biridir.
- Fiyatlar düşerken alıp yükselirken satmak, kulağa hoş gelir. Fakat düşüğünde düşüğü vardır. Bir parite sadece “çok düştü” diye alınmaz. Arkasındaki sebepler iyi araştırılmalı.
- En iyi bildiğiniz paritelerde işlem yapmanız, kâr elde etme olasılığınızı da daha fazla artırır.
- İşlemler için, size kolay ve pratik bir platform sunan, emir iletimleri hızlı, doğru bir aracı kurum seçimi yapılması da çok önemlidir.
ALB Yatırım; SPK lisanslı aracı kurum kimliğiyle, 2012 yılından bu yana Türkiye’de FX işlemlerinin en öncü kurumları arasında yer almaktadır.
Siz de ALB Yatırım’da hesap açarak FX işlemlerinizi güvenle yapabilirsiniz.
