Borsa Nedir?

Hisse senedi, devlet tahvili gibi menkul kıymetlerin yanı sıra emtialar, dövizler, vadeli işlemler, opsiyon sözleşmelerinin işlem gördüğü, halka arz edildiği, bu ürünlerin alınıp satıldığı; resmi, denetim altında tutulan, güvenilir yatırım araçları piyasasına borsa denir. Belli kurallar dahilinde bu faaliyetlerin yapıldığı işlemler esnasında, alıcılar ve satıcılar yüz yüze gelmez, birbirini görmez. Bu işlemler sektörde faaliyet gösteren aracı kurumlar vasıtasıyla yapılır. İşlemlerin temelinde, arz-talep ilişkisi yatmaktadır. Hisse alımı yapmak isteyen bir yatırımcının karşısında, yine aynı hisseyi satmak isteyen başka bir yatırımcı olmalıdır. Her iki kişi de o hisseyle ilgili olarak belli bir fiyatta uzlaşır ve bu şekilde borsada işlem gerçekleşir.
 

Borsa İstanbul (BİST) Nedir?

Türkiye’nin resmi borsasının adı Borsa İstanbul’dur. Kısaca BİST olarak tanımlanan Borsa İstanbul, Türkiye’de faaliyet gösteren tek borsa kurumudur. İlk defa 1986 yılında İMKB (İstanbul Menkul Kıymetler Borsası) ismi ile faaliyete geçen kurum, Nisan 2013’te Borsa İstanbul (BİST) olarak adını değiştirmiştir. Peki borsa nedir? Aslında Borsa İstanbul’un temel amacı yürürlükte olan kanunlar çerçevesinde sermaye piyasası araçlarının; serbest rekabet şartlarının geçerli olduğu, istikrarlı ve güvenilir bir ortamda alınıp satılabilmesini sağlamaktır. Borsa İstanbul, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından denetlenir.
 

Hisse Senedi Nedir?

Borsaya açılan şirketler, kendilerine ortak olmak isteyen yatırımcılara, “sermaye ortaklık payını belgelendirmek” için “değerli kağıtlar” verirler. Bunlara “hisse senedi” denir. Diyelim ki, bir şirket borsaya 1000 adet hisse ile arz oldu. Bir yatırımcı ise o şirketin hisselerinden 10 adet satın aldı. Böylece o yatırımcı, şirketin “binde 10” oranında ortağı, yani “hissedar”ı olmuş oluyor.
 

Hisse Senetleri Hakkında Yatırımcının Bilmesi Gerekenler Neler?

1. Hisse senetlerinin (ek bir halka arz olmadığı müddetçe) sayısı bellidir; azalmaz ve çoğalmaz.
2. Hisse senetleri, en yüksek getiriyi vadeden, popüler yatırım araçları kategorisindedir. Sabit bir getiri vadetmez. Yönetilmesi gereken bir takım riskleri taşırlar.
3. Hisse senetlerinin değeri, piyasadaki arz-talep durumuna göre (o hisse ile ilgili gelişmelere ve genel konjonktüre bağlı olarak) değişiklik gösterir, yükselir veya düşer.
4. Hisse senetlerinin sayısı sabit olduğu için, talep artması durumunda o hissenin fiyatı da yükselir.
5. Hisse senetleri, satın alan hissedara, o şirketin kârından, elindeki hisse senetleri oranında kâr payı alma hakkı sağlar.
6. Hisse senetleri, yine yatırımcısına (belli şartlar altında) şirket genel kurullarına katılma, oy verme gibi haklar sağlar.
 

Hisse Senedi, Bist100, Bist30 Hisseleri Neler? Haftalık En Çok Artan Hisseler Neler? bloglarımızdan daha detaylı bilgiye ulaşabilir hisse yorumlarını takip edebilirsiniz.
 

Borsa Nasıl Oynanır? Hisse Senedi Nasıl Alınır?

Halk arasında yaygın olan “borsa oynamak” deyimi, aslında doğru bir tanımlama değildir. Çünkü borsa, oyun değildir. İnsanların tasarruflarını değerlendirebileceği, bu tasarruflarına getiri sağlayabileceği bir yatırım enstrümanı olarak görülmelidir. Herkes borsada halka arz olmuş ve hisse senetleri işlem gören şirketlere yatırım yapabilir.

Bu kapsamda borsaya yatırım yapmak isteyenler;

1. Öncelikle “yetkili” bir bankadan ya da aracı kurumdan hesap açtırmalıdır.
2. Ardından borsaya yatırım için ayrılan tasarruflar, bu hesaplara aktarılmalıdır.
3. Paralar hesaba geçtikten sonra hisse senedi seçilmelidir.
4. Ardından müşteri temsilcisi vasıtasıyla ya da online kanallar vasıtasıyla, seçilen hisselerle alakalı alım ve satım işleminizi gerçekleştirebilirsiniz.

Borsada Nasıl Yatırım Yapılır? Nasıl İşlem Yapılır?

Borsa nedir ve nasıl yatırım yapılır gibi sorular yatırımcıların aradıkları en çok sorular arasında yer alır. Borsaya açılmış olan şirketlerin hisse senetleri, “lot” diye tanımlanan birimler halinde satılmaktadır. Borsaya başlarken yatırımcılar “Lot nedir”, “Borsada lot hesabı nasıl yapılır”, “1 lot hisse senedi kaç adettir” gibi bilgileri araştırırlar. 

Lot; borsadaki işlem birimini ifade eder. “1 lot” demek “1 adet hisse” demektir. Bir yatırımcı, örneğin hisse fiyatı 1.20 TL olan bir hisse senedinden 1 lot alırsa, bunun karşılığında 1,20 TL para öder. 1000 lot hisse almak isterse, 1200 TL vererek, o hisseden 1000 lot alım yapabilir. Yatırım yapmayı istediğiniz şirketlerin hisselerinden (kredili işlem anlaşmanız yoksa, hesabınızdaki nakit ile sınırlı olmak kaydıyla) istediğiniz kadar lot alım ve sonrasında da satım işlemi gerçekleştirebilirsiniz.
 

Borsada Nasıl Kazanılır?

Hisse senetleri, yatırımcılara iki şekilde kâr getirebilir.

Bunlardan birincisi; değer artışı suretiyle sağlanan getiridir. Portföyünüze aldığınız hisse senedinin fiyatı, alım yaptığınız fiyatın üzerinde bulundukça, yapmış olduğunuz işlem de kârlı olacaktır. Şayet hisseniz alım yaptığınız fiyatın altına düşerse, siz de zararda gözüküyor olacaksınız. Ancak unutmayın, elinizdeki hisseyi satmadığınız müddetçe zararı da kârı da realize etmemiş sayılırsınız.

İkinci kazanç yöntemi ise “temettü” getirisidir. Diğer merak edilen konulardan birisi ise bonodur. Peki bono nedir? Süper bono nedir?

Temettü Nedir? Nasıl Temettü Alınır?
 

Temettü kelime anlamı olarak ‘kâr payı’ anlamına gelmektedir. Temettü ödemesi ise, şirketlerin elde ettiği kârı, şirket hissedarlarına dağıtması anlamına gelir. Borsada temettü kazancı oluşması için belirli şartların yerine getirilmiş olması gerekir.
 

1. İlk olarak borsadaki şirket, (temettü için yedek akçelerden karşılık ayrılması gibi bazı özel durumlar haricinde) yıllık bilançosunda net kâr elde etmesi gerekmektedir.
2. Bundan sonra ise şirketin yıllık olağan genel kurulunda, elde ettiği bu kârın belli bir kısmının, şirketin hissedarlarına (o şirketin hissesini elinde bulunduran borsa yatırımcısına) dağıtılması yönünde bir karar alması gerekmektedir.
3. Şirketlerin temettü dağıtımları çoğunlukla her yılın ikinci çeyrek dönemi içerisinde yapılmaktadır. (Söz konusu tarihler ilk olarak Borsa İstanbul’a bildirilir ve ardından kamuoyuna da ilan edilir.)
4. “Temettü almak için hisse senedini ne zaman almak gerekir” sorusu, en kritik sorular arasında yer alır. Bir yatırımcının, kâr payı dağıtımı döneminde, ilgili şirketin hissesine sahip olması temettü alması için yeterlidir. Temettü ödeme tarihinden bir gün önce de hisse senedini alsa kâr payı hakkı elde etmek için yeterlidir.
 

Temettü Nasıl Hesaplanır?

Bir yatırımcının hak etmiş olduğu nakit temettü miktarını aşağıdaki örnekle inceleyelim.

-Şirketler önceden 1 hisse senedi başına kaç TL temettü ödemesi yapacaklarını açıklar.
-Farz edelim ki fiyatı 10 TL olan X şirketi, hisse senedi başına 1 TL nakit temettü ödemesi gerçekleştirmiş olsun.
-Bir yatırımcının portföyünde ise o hisse senedinden 1000 adet olsun...
-Yatırımcı, 1000 TL nakit temettü kazanmış olur.
-Bu temettü 2 gün sonra hesaplarına yatırılır.

“Temettü veren hisse düşer mi?” sorusuyla da sık sık karşılaşıyoruz. Yukarıda verdiğimiz örnek üzerinden devam edelim., 10 TL olan hisse senedinin fiyatı, 1 TL nakit ödeme yapıldığı için, 9 TL’ye düşmüş olur. Buradaki kazanç, uzun vadeli yatırımlarla ortaya çıkar. Yani temettüyü bir kira geliri gibi düşünebiliriz. Her yıl belli miktarda temettü hakkı kazanabiliriz. Bir sonraki yıl temettü tarihinde hissenin fiyatı, belki de 10 TL’nin daha da üzerinde olabilir. Ve yine bir sonraki yıl, temettü tutarı 1 TL’nin üzerinde gerçekleşebilir. Bu disiplinle elde edilen temettü gelirleri, (o hissenin fiyatı hiç yükselmemiş olsa bile) yıllar sonra hisse senedinin, kendini “amorti” etmesini sağlayacaktır. Böylece o hisseler, (temettü gelirlerini de enflasyon farkı olarak kabul edersek) birkaç yıl içinde yatırımcısına bir nevi “bedavaya gelmiş” olacaktır.

Temettü Hisseleri ve Temettü Tarihi için daha detaylı bilgiye "Temettü Nedir" başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Borsada Yatırım Yaparken Nelere Dikkat Edilmelidir?
 

Tasarruf sahiplerini borsaya yönelten ana sebep, şüphesiz birikimlerine değer kazandırmak istemeleridir. Bu yola çıkarken yatırımcılar “Borsada nasıl para kazanılır”, “Paramı nereye, hangi hisseye yatırayım”, “Hangi hisseler kazandırır”, “Hangi hisseler alınır”, “Gelecek vadeden, yükselecek hisseler” gibi çeşitli soruları sorarlar ve araştırırlar.

Borsaya yatırım yapacak kişilerin, başlıca dikkat etmesi gereken unsurları şöyle sıralayabiliriz:
 

- Borsa riskli bir yatırım aracı olduğu için, burada işlem yapmak ciddi bir bilgi birikimi gerektirir. Çoğu yatırımcı bu anlamda yetkin ve yeterli değildir. Bu sebeple hangi şirketlere yatırım yapacağınıza karar verirken, çalıştığınız finans kuruluşlarından profesyonel danışmanlık desteği almanız büyük önem taşımaktadır.

- Kendinizi nasıl bir yatırımcı profilinde tanımlıyorsunuz, öncelikle buna karar verin. Risk alma derecenizi “az”, “orta” ve “yüksek” şeklinde tanımlayın. Alabileceğiniz riski de ölçtükten sonra, gelirinizin, tasarruflarınızın ne kadarını borsaya ayıracağınız ortaya çıkacaktır.

- Kendinizi tanımlarken, vade beklentinizi de ortaya koymalısınız. Nasıl bir yatırımcısınız? Kısa, orta yoksa uzun vadeli mi? Buna da cevap vermelisiniz. Böylece hisse senetlerine yatırım yaparken stratejinizi de belirlemiş olacaksınız. (Bütün deneyimler; panik yapmayan, sabırlı ve uzun vadeli yatırımcıların, borsada en az stres yaşayan ve en fazla kazanç sağlayan kişiler olduğunu ortaya koymuştur.)

- Türkiye ve dünya ekonomi gündemine ilişkin veri ve haber akışını, hatta 2020 yılı ile birlikte de görüldüğü üzere ekonomiyi etkileyebilecek savaş, pandemi, kuraklık gibi diğer gündemleri “güvenli kaynaklardan” sürekli takip ediyor olmalısınız. Bilgilerinizi bu anlamda sürekli güncel tutmak oldukça büyük önem arz etmektedir.

- Eğer kısa ve orta vadeli bir yatırımcı iseniz veya “trade” yaparak kâr elde etmeyi düşünüyorsanız, daha sıkı bir piyasa takipçisi olmanız gerekmektedir. Yatırım yaptığınız ya da yatırım yapmayı düşündüğünüz şirketlerin fiyat hareketlerini düzenli ve gerekirse anlık takip etmelisiniz. Bu takibi yapmadan yatırım kararı vermek, bilimden çok şansa bağlı olacaktır ve sonucun zarar ile neticelenmesi riskini artırmaktadır.

- Yatırımcıların yaygın olarak “borsa tüyoları” peşinde koştuğu da bilinmektedir. Sosyal medya mecraları ve internet forumları gibi güvenilirliği tartışmalı platformlar, bu anlamda öne çıkmalıdır. Halbuki bilinçli bir yatırımcı; bir şirketin hisse senedini alırken, o şirketin gelecekte elde edeceği kâra, büyümeye odaklanmalıdır. Böylece “değer artışı” ve “temettü getirilerini” elde edebilir. Unutmayın! Hisse almak demek, ortak olmak demektir. Bu sebeple kime ortak olacağınızı ve olmayacağınızı çok iyi bir süzgeçten geçirmeniz gerekmektedir.

Borsa Fiyatları Nasıl, Nereden Takip Edilir ve İzlenir?

Bugün borsayı takip etmek, yaygınlaşan online ve dijital kanallar vasıtasıyla oldukça kolaydır. Borsa İstanbul’da oluşan veriler, aracı kurumların yatırımcılara sunduğu (Matriks, Forex gibi) dijital işlem platformları veya kendi uygulamaları üzerinden kolayca takip edilebilir. Bunun için kesintisiz internet bağlantısı önemlidir. Bütün borsa takip uygulamaları; bilgisayarlar, tabletler ve akıllı telefonlar üzerinden 7/24 erişilebilir durumdadır.

Yatırımcıların bu konuda bilmesi gereken bir diğer önemli husus ise anlık verilerin belli bir ücrete tabi olarak sunulduğudur. Veriler, paketin içeriğine göre yayın ve işlem platformu sağlayıcıları tarafından farklı tarifelerle ücretlendirilmiş durumdadır. Yatırımcıların, ücretsiz takip uygulamalarından veya internet sağlayıcılarından gelen verilerin, “15 dakika gecikmeli” olduğunu bilmeleri gerekmektedir.

Canlı Borsa takibini Canlifiyat.com üzerinden yapabilirsiniz.

Borsa İstanbul’da İşlem Saatleri

Pay Piyasası olarak da bilinen hisse senedi işlemleri, hafta içi (resmi tatiller hariç) 5 gün boyunca gerçekleşir. Açılış seansında emir toplama işlemleri 09:40’ta başlar. Son işlemler ise 18:10’da gerçekleşerek, günlük kapanış yapılır. Yarım gün tatil olan zamanlarda işlemler, 12:40’ta tamamlanır.

ALB Yatırım ile yatırım hesabı açıp işlemlere başlayabilirsiniz.