Kur Riskini Yönetme (Hedge)
Türkiye’de döviz kurları 2013 yılından itibaren yükseliş trendinde hareket etmiştir. Bu süreçte ihracat-ithalat yapan şirketlerin tamamı, kur riskinin yönetilmesi konusu ile karşı karşıya kalmıştır. İşletmenizin kur riskinin yönetilmesi ve muhtemel kambiyo zararlarının önüne geçilmesi konusunda, şirketinizin bütün döviz pozisyonlarını ve ihtiyaçlarını gözlemleyerek size en uygun hedge (korunma) imkanlarını sunup hayata geçiriyoruz.
Döviz Kuru Kaynaklı Riskinizi Yönetiyoruz
Şirketlerin faaliyet gösterirken karşılaştıkları en büyük risklerden biri, hiç şüphesiz kur riskidir. Döviz kurlarında yaşanan yükselişler veya gerilemeler, dövizle iş yapan yapmayan, bütün işletmeleri etkileme potansiyeline sahiptir. Özellikle dövizle iş yapan işletmeler ise daha fazla riske maruz kalmaktadır.
Kur, iki para biriminin birbiri karşısındaki değerini ifade eder. Söz konusu bir ülkenin ulusal parası ile yabancı para arasındaki değişimi gösterir. Diğer bir ifadeyle döviz kuru, ulusal paranın yabancı para fiyatıdır. Genelde yerli paraların, dolar gibi rezerv paralar karşısındaki değeri burada ifade edilir. Ulusal paranın yabancı para karşısında değer kaybetmesi kurun yükselmesi, değer kazanması kurun düşmesi demektir.
Bir ülkede yerel para, rezerv para (dolar) karşısında değer kaybediyorsa bunun başlıca birkaç sebebi olabilir. Bunları şöyle sıralamak mümkündür:
- Döviz kurunda iki para birimi olduğu için, söz konusu iki para biriminin ülkelerindeki faiz oranları önemlidir. Yüksek faiz oranına sahip olan ülke parası, diğer para birimine göre değer kazanır.
- Para arzının hızla arttığı ülkenin parası, para arzı yavaş artan ülke paraları karşısında değer kaybeder.
- Benzer şekilde para talebi hızla artan ülkelerin parası, para talebi yavaş artan ülke paraları karşısında değer kazanır. (Dolara talep, TL’den daha fazla ise; dolarda değerlenme kaçınılmaz olur.)
- Bir ülkenin cari işlemler hesabı ve dış ticaret dengesi açık veriyorsa, o ülkenin yerel parası, rezerv para karşısında değer kaybeder.
- Yüksek enflasyon da bir ülkenin parasının değerini olumsuz etkiler.
Bir ülkede yerel para, rezerv para (dolar) karşısında değer kaybediyorsa bunun başlıca birkaç sebebi olabilir. Bunları şöyle sıralamak mümkündür:
- Döviz kurunda iki para birimi olduğu için, söz konusu iki para biriminin ülkelerindeki faiz oranları önemlidir. Yüksek faiz oranına sahip olan ülke parası, diğer para birimine göre değer kazanır.
- Para arzının hızla arttığı ülkenin parası, para arzı yavaş artan ülke paraları karşısında değer kaybeder.
- Benzer şekilde para talebi hızla artan ülkelerin parası, para talebi yavaş artan ülke paraları karşısında değer kazanır. (Dolara talep, TL’den daha fazla ise; dolarda değerlenme kaçınılmaz olur.)
- Bir ülkenin cari işlemler hesabı ve dış ticaret dengesi açık veriyorsa, o ülkenin yerel parası, rezerv para karşısında değer kaybeder.
- Yüksek enflasyon da bir ülkenin parasının değerini olumsuz etkiler.
- Döviz kurlarında bir yükseliş söz konusu ise, yoğun olarak ithal girdi ile üretim yapan ve yine bu üretimlerini ağırlıklı olarak iç piyasaya sunan işletmeler ciddi maliyet baskısı altında kalabilirler.
- Yurt dışından hazır mamul ithalatı yapan iç distribütörler, şayet yine yükseliş trendi varsa döviz kurlarında, yönetilmesi gereken kur riski ile karşı karşıya kalabilirler.
- Türkiye gibi emtia ve enerjide ithal ağırlığı olan bir ülkede, döviz kurlarındaki artış, bütün ithalat hesaplarını altüst etme potansiyeli barındırmaktadır. (Örneğin ham maddesi demir olan bir işletme ihracatçı bile olsa, muhtemel kur artışı sonrasında ithal ettiği demire daha fazla bedel ödemek zorunda kalacaktır. Tekstil sektöründe faaliyet gösteren bir işletme de, şayet dolarla ithal kumaş alıyorsa, aynı maliyetle karşılaşmak durumunda kalabilir.)
- Kur riski ülkemizde sadece yerli para ile yabancı paranın birbirine karşı hareketlerinden kaynaklanmaz. İki yabancı para biriminin de birbiri arasındaki hareketler de zaman zaman kur riskine beraberinde getirebilir. Türkiye’nin ihracatı ve ithalatı, bu anlamda da hassas dengeler barındırmaktadır. Türkiye’de şirketler, genelde dolar bazında alım yapmakta, avro bazında satış gerçekleştirmektedir. Bu durum EUR/USD paritesindeki hareketliliği de önemli kılmaktadır. Doların zayıf, avronun güçlü olduğu bir kompozisyonda, işletmeler daha kârlı satış yapabilmektedir. Ancak 2022 yılında gözlendiği gibi paritenin gerilemeye başlaması, doların güçlenmesi ve avronun değer kaybetmesi, şirketlere, EUR/USD paritesi kaynaklı zarar yazma riskini de beraberinde getirmektedir.
- Yurt dışından hazır mamul ithalatı yapan iç distribütörler, şayet yine yükseliş trendi varsa döviz kurlarında, yönetilmesi gereken kur riski ile karşı karşıya kalabilirler.
- Türkiye gibi emtia ve enerjide ithal ağırlığı olan bir ülkede, döviz kurlarındaki artış, bütün ithalat hesaplarını altüst etme potansiyeli barındırmaktadır. (Örneğin ham maddesi demir olan bir işletme ihracatçı bile olsa, muhtemel kur artışı sonrasında ithal ettiği demire daha fazla bedel ödemek zorunda kalacaktır. Tekstil sektöründe faaliyet gösteren bir işletme de, şayet dolarla ithal kumaş alıyorsa, aynı maliyetle karşılaşmak durumunda kalabilir.)
- Kur riski ülkemizde sadece yerli para ile yabancı paranın birbirine karşı hareketlerinden kaynaklanmaz. İki yabancı para biriminin de birbiri arasındaki hareketler de zaman zaman kur riskine beraberinde getirebilir. Türkiye’nin ihracatı ve ithalatı, bu anlamda da hassas dengeler barındırmaktadır. Türkiye’de şirketler, genelde dolar bazında alım yapmakta, avro bazında satış gerçekleştirmektedir. Bu durum EUR/USD paritesindeki hareketliliği de önemli kılmaktadır. Doların zayıf, avronun güçlü olduğu bir kompozisyonda, işletmeler daha kârlı satış yapabilmektedir. Ancak 2022 yılında gözlendiği gibi paritenin gerilemeye başlaması, doların güçlenmesi ve avronun değer kaybetmesi, şirketlere, EUR/USD paritesi kaynaklı zarar yazma riskini de beraberinde getirmektedir.
Kur riski ortaya çıkarken vadeler çok önemlidir. İleride satın alınacak veya verilecek dövizlerin o günkü muhtemel değerleri, kur zararının da boyutunu ortaya çıkarmaktadır. Bu kapsamda kur riskinin en fazla karşı karşıya kalınan türü “açık pozisyon” durumudur. Burada döviz cinsinden borçlanan ve döviz geliri olmayan işletmeler, açık pozisyon riskine en açık şirketlerdir. Pasif döviz yükümlülüğünün, döviz varlıklarından fazla olması “açık pozisyon riski” olarak bilinir. Özellikle ithalat ve ihracat yapan işletmelerde gözlemlenen kur riski, mutlaka “hedge” edilmelidir. “Hedge” mekanizması çalıştırılarak, gelecekteki fiyat riskine karşı bugünden koruma sağlanacaktır.
-İhracatçı şirketler açısından kur riskinden korunma; ileri tarihte kasasına girecek dövizin bugünden TL değerini sabitlemektir. (Kurdaki düşüşe karşı koruma sağlar.)
-İthalatçı şirketler açısından kur riskinden korunma; ileri tarihte ödenecek yabancı para borcunun bugünden TL değerini sabitlemektir. (Kurdaki yükselişe karşı koruma sağlar.)
Bu şekilde bir kur riskinden korunma mekanizmasını hayata geçirmek için de “türev araçlar” kullanılmaktadır. Bugün Borsa İstanbul bünyesinde faaliyet gösteren Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) yapılan işlemlerle, döviz riski kolaylıkla “hedge” edilebilmektedir.
VADELİ İŞLEMLER: İhracatçı müşteri döviz satım işlemini, ithalatçı müşteri de döviz alım işlemini, bugünden bir vadeli işlem sözleşmesi ile gerçekleştirerek, gelecek bir vade için kur maliyetlerini sabitlemiş olur. Yani bir vadeli işlem sözleşmesi işlemi yaparak, gelecekte döviz üzerinden alacaklarınızı veya borçlarınızı, değişken ve riskli piyasa ortamında sabitleyerek güvenceye alırsınız, böylece kur riskinden korunursunuz.
OPSİYON SÖZLEŞMELERİ: Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve alıcıya, ödeyeceği belli bir tutar (opsiyon primi) karşılığında, belirli bir vadeye kadar (veya belirli bir vadede), bugünden belirlenen bir kullanım fiyatı üzerinden, opsiyona dayanak teşkil eden bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi (dövizi) satın alma veya satma hakkı tanıyan sözleşmedir. Satıcıya da, alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymeti veya finansal göstergeyi satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.
-İhracatçı şirketler açısından kur riskinden korunma; ileri tarihte kasasına girecek dövizin bugünden TL değerini sabitlemektir. (Kurdaki düşüşe karşı koruma sağlar.)
-İthalatçı şirketler açısından kur riskinden korunma; ileri tarihte ödenecek yabancı para borcunun bugünden TL değerini sabitlemektir. (Kurdaki yükselişe karşı koruma sağlar.)
Bu şekilde bir kur riskinden korunma mekanizmasını hayata geçirmek için de “türev araçlar” kullanılmaktadır. Bugün Borsa İstanbul bünyesinde faaliyet gösteren Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) yapılan işlemlerle, döviz riski kolaylıkla “hedge” edilebilmektedir.
VADELİ İŞLEMLER: İhracatçı müşteri döviz satım işlemini, ithalatçı müşteri de döviz alım işlemini, bugünden bir vadeli işlem sözleşmesi ile gerçekleştirerek, gelecek bir vade için kur maliyetlerini sabitlemiş olur. Yani bir vadeli işlem sözleşmesi işlemi yaparak, gelecekte döviz üzerinden alacaklarınızı veya borçlarınızı, değişken ve riskli piyasa ortamında sabitleyerek güvenceye alırsınız, böylece kur riskinden korunursunuz.
OPSİYON SÖZLEŞMELERİ: Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve alıcıya, ödeyeceği belli bir tutar (opsiyon primi) karşılığında, belirli bir vadeye kadar (veya belirli bir vadede), bugünden belirlenen bir kullanım fiyatı üzerinden, opsiyona dayanak teşkil eden bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi (dövizi) satın alma veya satma hakkı tanıyan sözleşmedir. Satıcıya da, alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymeti veya finansal göstergeyi satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.
