Finansal Piyasa Nedir?

21 Nisan 2025, Pazartesi

ALB Blog

“Finansal piyasa” terimi, ekonomide oldukça temel bir kavramdır. Buna karşılık yatırımcıların, şirketlerin ve hatta devletlerin fon ihtiyaçlarını karşılamaları açısından oldukça önemlidir. Ekonomide piyasalar, temel iki kola ayrılır: reel piyasalar ve finansal piyasalar. Reel piyasalar, mal ve hizmetlerin alınıp satıldığı gerçek üretim ve tüketimin gerçekleştiği piyasalardır. Bugünkü yazımızın konusu olan finansal piyasalarda ise alım satım çoğunlukla para üzerinden yapılır.

Finansal Piyasa Nedir?

Finansal piyasalar kıymetli evrak niteliği taşıyan menkul değerlerin alınıp satıldığı platformlara denir. Fon fazlası olan kişi ve kurumlarla, fon ihtiyacı olan kişi ve kurumların karşılaştığı ve kaynak alışverişinde bulunduğu piyasalardır. Başka bir ifadeyle, paranın el değiştirdiği, yatırımların yapıldığı, borçların alınıp verildiği tüm sistemlerdir. Daha basit bir deyişle bu piyasalarda arz sahipleri ile borca ihtiyacı olanlar arasında aracı kuruluşlar sayesinde fon transferi gerçekleşir. Bir kişi, tasarruf ettiği parayı değerlendirmek istiyorsa, bir şirket büyümek için kaynağa ihtiyaç duyuyorsa finansal piyasalar bu tarafları bir araya getirme görevini üstlenir. Şirket, borsada hisselerini satışa çıkarır. Yatırımcı da bu hisseyi satın alarak şirkete sermaye sağlamış ve tasarruf ettiği parasını değerlendirmiş olur. Şirket yatırım yapıp büyüdükçe yatırımcı da değer artışından faydalanır ya da temettü ile kazanç sağlamış olur.
Her ülkede, söz konusu finansal piyasaları kontrol eden ve denetleyen bir kuruluş bulunur. Türkiye’de finansal piyasaları denetleyen kuruluş Sermaye Piyasası Kuruludur (SPK).

Finansal Piyasaların Temel İşlevleri Nelerdir?

Finansal piyasalar, bireylerin tasarruflarını yatırıma dönüştürmelerine destek olurlar. Bunun dışında sermayelerin etkin kullanımını sağlarlar. Finansal piyasalar sayesinde genel piyasada likidite sağlanır, varlıklar kolayca ve hızlıca nakite dönüştürülebilir. Finansal piyasalardaki sigorta, türev piyasa seçenekleri ile riskleri yönetmek kolaylaşır. Finansal piyasalarda faiz oranları, hisse senedi fiyatları, döviz kuru gibi etkenlerle fiyatlar da belirlenir.

Finansal Piyasa Türleri Nelerdir?

Finansal piyasa türlerini bilmek için öncelikle finans piyasaları kaça ayrılır sorusunu cevaplamak gerekir. Finans piyasaları para piyasası ve sermaye piyasası olmak üzere iki ana başlığa ayrılır.

Para Piyasaları
Para piyasaları, kısa vadeli borçlanma ve yatırım araçlarının işlem gördüğü piyasalardır. Para piyasalarında kısa vadeli likidite fazlası olanlarla kısa vadeli fon ihtiyacı olanlar buluşur, kısa süreli kaynak alışverişleri yapılır.
Türkiye’de çalışma şekilleri ve işlem hacimleri değişmek üzere üç para piyasası yer almaktadır ve bunlar Merkez Bankası piyasası, bankalararası piyasa ve Takasbank piyasası şeklindedir. Para piyasalarına konu olan araçlar ise hazine bonosu, banka bonoları, repo/ters repo, finansman bonosu ve banka garantili bonolardır. Bu araçlar kısa vadeli ve likit finansal enstrümanlardır. Bu piyasada genellikle vadesi 1 yıla kadar olan borçlanma araçları işlem görür.
Sermaye Piyasaları
Sermaye piyasaları, orta ve uzun vadeli (çoğunlukla bir yıldan uzun süre) kaynakların alınıp satıldığı, yatırımcılarla fon ihtiyacı olan şirket veya kamu kurumlarının buluştuğu piyasalardır. Bu piyasalarda şirketler büyümek, yatırım yapmak ya da borçlanmak için ihtiyaç duyduğu kaynakları sağlar; yatırımcılar da hisse senedi, tahvil gibi yatırım araçlarına yönelerek kâr elde etmeyi hedefler.
Sermaye piyasalarında ilk kez dolaşıma giren menkul değerler birinci piyasada işlem görür. Daha önce alım-satımı yapılmış bir değer yeniden işleme alınırsa ikincil piyasada işlem görür.
Sermaye piyasası araçları hisse senedi piyasası, özel sektör ve devlet tahvil piyasası, yatırım fonları, varlığa dayalı menkul değerler şeklindedir.
Bu iki temel piyasa dışında vadeli işlem ve opsiyon piyasalarını içeren türev piyasalar, farklı ülkelerin para birimlerinin alınıp satıldığı döviz piyasaları, küresel anlamda forex işlemlerinin kaldıraç kullanılarak işlem gördüğü kaldıraçlı işlem piyasaları da finansal piyasalar arasında yer alır.
Finansal piyasalar en temel faydası ekonominin sağlıklı işlemesini sağlar, istihdamı ve büyümeyi destekler, küresel anlamda sermaye akışını mümkün kılar, merkez bankalarının para politikası uygulamalarını iletmesine aracı olur.