Açık Piyasa İşlemleri Nedir?

22 Mayıs 2023, Pazartesi

ALB Blog

Açık piyasa işlemleri (APİ); Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın piyasada dolaşan para miktarını kontrol etmek için hazine bonosu, hisse senedi veya tahvil alım satımını ifade eder. Temel amaç ise para arzını istenen şekilde yönlendirmektir. Türkiye’de açık piyasa işlemleri, Merkez Bankası tarafından likiditeyi düzenlemek amacıyla tercih edilir. Bu işlemlerin genel hatları ise Merkez Bankası Kanunu’nun 52. ve 56. maddelerinde görülmektedir.

APİ sadece para politikası hedefleri ile gerçekleştirilebilmektedir. Ayrıca hazine ya da kamu kurum ve kuruluşları için kredi sağlamak amacıyla düzenlenememektedir. Bununla birlikte kanuna göre bu işlemlerin vadesi, 91 günden fazla sürmez. Bu noktada ise açık piyasa işlem türleri merak edilmektedir. Peki açık piyasa işlemleri nedir? Bu yazımızda açık piyasa işlemleri hakkında merak edilenleri detaylı bir şekilde sizler ile paylaşacağız.

Açık Piyasa İşlem Türleri Nelerdir?

Açık piyasa işlem çeşitleri genel olarak aşağıdaki gibidir:

1. Depo

Merkez Bankasının belirli vadeler için bankalara teminat ve limitleri ile sağladığı mevduat olarak ifade edilebilir.

2. Repo

Repo işlemleri nedir? Repo genellikle piyasada geçici likidite sıkışıklığı yaşandığı durumlarda, bankacılık sistemi likiditesinin kısıtlı bir süre için artırılması için yapılmaktadır. Bu noktada Merkez Bankası; açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlardan, ileride geri satmak şartı ile kıymet alır. Bu süreçte ise;

1. Sözleşme tarihi, işlemin yapıldığı tarih olarak belirlenir.
2. Söz konusu kıymet, işlem sırasında kararlaştırılmış olan ücret üzerinden alınmaktadır.
3. Kıymetin geri satım ücreti, alış işleminin yapıldığı tarihte belirlenmektedir.
4. İşleme taraf kuruluş, işlem vadesinde kıymeti geri satın almayı taahhüt etmektedir.
5. Merkez Bankası net fonlama, depo ve repo işlemlerinin toplamını içerir.

3. Ters Repo

Ters repo işlemleri neden uygulanır? Piyasada geçici likidite fazlası yaşandığı durumlarda, gerekli olmayan likiditenin çekilmesi için uygulanmaktadır. Ayrıca Merkez Bankası; açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlara işlem tarihinde sözleşme yapar. Bu sözleşme ile işlem sürecinde belirlenen fiyat üzerinden, ileri bir tarihte geri almak taahhüdüyle satışa sunar.

4. Doğrudan Alım

Doğrudan alım işlemleri, piyasada kalıcı likidite sıkışıklığı olduğu zaman açık piyasa işlemi yapmaya yetkili kuruluşlar ile düzenlenir. Bu sebeple Merkez Bankası; tedavülde bulunan kıymetleri, işlem tarihinde belirlenmiş fiyat üzerinden satın almayı hedefler.

5. Doğrudan Satım

Piyasalarda kalıcı likidite fazlası olan durumlarda açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlar ile yapılabilen işlemlere doğrudan satım işlemleri denilmektedir. Bu noktada ise Merkez Bankası; açık piyasa işlemleri kıymetlerinin işlem tarihinde belirlenmiş fiyat üzerinden kuruluşlara satılmasına olanak sağlar.

Açık Piyasa İşlemlerinin Özellikleri Nelerdir?

Açık piyasa işlemleri, etkileri tam olarak ölçülebildiği için oldukça avantajlı işlemler olarak bilinir. Bunun yanı sıra APİ’ler, kontrol edilebilir bir yapıdadır. Bu durum açık piyasa işlemlerinin daha güvenilir bir hâle gelmesini sağlar. Açık piyasa işlemleri, küçük alım-satımlar için de uygundur. Tüm bu özellikleri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, açık piyasa işlemlerini daha tercih etmektedir. Kısacası açık piyasa işlemleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın piyasada dolaşan para miktarını bilmek için çeşitli alım satımların yapılmasıdır.

Bu yazımızda açık piyasa işlemleri, türleri ve özellikleri hakkında merak edilenleri sizler ile paylaştık.