Katılım Endeksi Nedir?

8 Ocak 2025, Çarşamba

ALB Blog

Katılım endeksi, Borsa İstanbul (BIST) üzerinde işlem gören hisse senetlerinden oluşan bir borsa endeksidir. Bu borsa endeksi, finans piyasalarında helal yatırım esaslarına uygun olarak şekillendirilen bir endeks türüdür. Bu endekste, borsalarda işlem gören şirketlerin faaliyet alanları ve finansal yapılarını şeriata uygunluk açısından değerlendirerek bir liste oluşturulur.

Katılım endeksi ile yatırımcıların etik ve dini hassasiyetlere uygun bir şekilde yatırım yapmalarına olanak tanınır. Özellikle faiz, alkol, tütün, kumar, silah sanayi gibi şeriat kurallarına aykırı faaliyetlerden uzak duran şirketler Katılım endeksinde yer alabilir. Katılım endeksi, hem bireysel hem de kurumsal yatırımcılara finansal etik ilkelerine uygun bir alternatif sunar. Böylece, yatırımcılar finans dünyasında kazançlarını değerlendirirken dini veya etik sorumluluklarından ödün vermek zorunda kalmazlar.

Katılım Endeksinin Amacı Nedir?

Katılım endeksinin temel amacı, yatırımcılara İslami finans prensiplerine uygun bir çerçevede yatırım yapma olanağı sağlamaktır. Bu bağlamda, şu önemli amaçlar öne çıkar:

Etik Finansal Sistem Destekleme
Faiz, spekülasyon ve etik dışı ticari faaliyetlerden uzak durulmasını sağlayarak finansal pazarları bu hassasiyeti taşıyan yatırımcılar için daha etik hale getirir.
İslami Finans Prensiplerine Uygunluk
Yatırımcıların dini değerlerini koruyarak alkol, kumar, domuz eti gibi alanlarda faaliyetlerde bulunan şirketleri hariç tutar ve İslami prensiplere sahip yatırımcılara bu doğrultuda finansal getirilerini artırma imkânı sunar.
Pazarı Çeşitlendirme ve Geliştirme
Katılım endeksleri yatırımları İslami prensiplere uygun bir yatırım alanı sağlar. Aynı zamanda katılım endeksleri ile İslami finans sektörü gelişir ve katılım endekslerine olan ilgi ve talep artar.

Katılım Endeksi Nasıl Oluşturulur?

Katılım endeksi, şirketlerin belirli kriterlere göre değerlendirilmesi sonucunda oluşturulur. Bu değerlendirme esnasında Türkiye Katılım Bankaları Birliği Ve Danışma Kurulu iş birliği yapmaktadır. Şirketlerin uygunluğu Danışma Kurulu tarafından oluşturulan “Pay Senedi İhracı ve Alım-Satımı Standardı” ve bu standardın uygulamasına dair ayrıntıları içeren “Katılım Finans İlkelerine Uygun Faaliyet Gösteren Şirketlerin Belirlenmesinde Esas Alınacak Rehber” ile değerlendirilir. Değerlendirmelerde, “Standart” ve “Rehber” dikkate alınarak oluşturulan “Katılım Finans İlkeleri Bilgi Formu”na verilen cevaplar esas alınır.

Kriterler ise genellikle şu ana başlıklardan oluşur:

Faaliyet Alanı: Faiz, alkol, tütün, kumar gibi etik olmayan faaliyetlerden uzak duran şirketler endekse dahil edilir.
Finansal Yapı Analizi: Şirketlerin gelirlerinin faiz oranı, borçları ve likidite oranları gibi finansal yapıları incelenir. İslami hukuka uygun olmayan finansal faaliyetlerden elde edilen gelirlerin toplam gelir içindeki payının belirli bir eşik değerin altında olması gerekir.
Danışma Kurulu Onayı: Danışma kurulu, şirketlerin uygunluğunu denetler ve nihai kararı verir.
Periyodik Güncellemeler: Endeksin dinamik yapısı gereği, şirketlerin faaliyetleri ve finansal durumu periyodik olarak gözden geçirilir ve gerekli güncellemeler yapılır. Bu güncelleme şirketlerin sorumluluğundadır ve katılım endeksine yeni dahil olan bir şirketin Katılım Finans İlkeleri Bilgi Formu’na verdiği yanıtlara halka arz izahnamelerinden ulaşılabilir.

Katılım Endeksi Türleri Nelerdir?

Borsa İstanbul (BIST) bünyesinde faaliyet gösteren katılım endeksleri aşağıdaki gibidir:

BIST Katılım Tüm Endeksi (XKTUM): Katılım endeksini oluşturan tüm şirket paylarından oluşur.
BIST Katılım 100 Endeksi (XK100): Katılım Tüm Endeksi kapsamındaki şirketler arasından piyasa değeri en yüksek 100 şirket hisselerinden oluşur.
BIST Katılım 50 Endeksi (XK050): Katılım Tüm Endeksi kapsamındaki şirketler arasından piyasa değeri en yüksek 50 şirket hisselerinden oluşur.
BIST Katılım 30 Endeksi (XK030): Katılım Tüm Endeksi kapsamındaki şirketler arasından piyasa değeri en yüksek 30 şirket hisselerinden oluşur.
BIST Katılım Sürdürülebilirlik Endeksi (XSRDK): Katılım ve sürdürülebilirlik temalarına birlikte yatırım yapmak isteyen yatırımcılara yönelik olarak oluşturulmuştur. Katılım Tüm Endeksi ve Sürdürülebilirlik Endeksi kriterlerini karşılayan şirket hisselerinden oluşur.
BIST Katılım Temettü Endeksi (XKTMT): Katılım ve temettü temalarına birlikte yatırım yapmak isteyen yatırımcılara yönelik olarak oluşturulmuştur. Katılım Tüm Endeksi ve Temettü Endeksi kriterlerini karşılayan şirket hisselerinden oluşur.

Katılım Endeksinde Yer Alan Şirketlerin Faaliyet Alanları Nelerdir?

Katılım Endeksinde yer alan şirketler, helal ticari faaliyetleriyle öne çıkan şirketlerdir. Bu faaliyet alanları genellikle şunları kapsar:

Sanayi ve İmalat: Makine, tekstil, gıda üretimi gibi faizsiz ve etik ilkelere uygun çalışan sektörler.
Teknoloji: Yazılım, elektronik cihazlar ve inovasyon alanında faaliyet gösteren şirketler.
Sağlık ve Eğitim: Hastane hizmetleri, ilaç sektörü ve eğitim kurumları.
Enerji: Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanıldığı projeler.

En genel tanımıyla ise alkollü içki üretimi ve ticareti, tıbbi amaçlar dışında uyuşturucu madde üretimi ve ticareti, kumar ve kumar hükmündeki faaliyetler, domuz ve domuz mamullerinin üretimi ve ticareti, faizli finans işlemleri, para ve/veya para hükmündeki varlıklar arasında yapılan vadeli işlemler, ahlaka ve İslami değerlere aykırı yayıncılık, İslami değerlerle bağdaşmayan eğlence, otelcilik vb. faaliyetler, çevreye ve canlılara büyük zarar veren faaliyetler, insan fıtratını değiştirmeye yönelik biyolojik/genetik faaliyetler, sağlığa zararlı tütün ürünleri üretimi ve ticareti faaliyetleri dışındaki şirketler diğer kriterleri de sağladıkları durumda katılım endeksine dahil edilirler.

Katılım Endeksinde Yer Alan Şirketlerin Finansal Özellikleri Nelerdir?

Katılım Endeksinde yer alan şirketler, finansal yapılarında İslami prensiplere uygunluk ölçütlerini benimser. Bu finansal özellikler şu şekildedir:

Faiz Geliri Sınırı: Şirketlerin sahip olduğu faiz getirili nakit ve menkul kıymetlerinin piyasa değerine oranı %30’dan az olmalıdır.
Finansal Uygunluk: Gelirlerin büyük bir kısmının İslami prensiplere uygun ticari faaliyetlerden elde edilmesi zorunludur.
Beyan: Endekste yer alan şirketler Katılım Finans İlkeleri Bilgi Formu belgesini doldurarak beyan etmelidir.

Katılım Endeksinde Nasıl Yatırım Yapılır?

Katılım Endeksine yatırım yapmak isteyen bireylerin izlemesi gereken adımlar şu şekildedir:

Aracı Kurum Seçimi: Yatırımınızı yapacağınız aracı kurum veya bankayı seçin. Katılım Endeksi hisselerine ALB Yatırım üzerinden kolayca ulaşabilir, helal hisselere güvenle yatırım yapabilirsiniz.
Hesap Açılışı: Katılım hesabı oluşturarak helal yatırım yapmaya başlayabilirsiniz.
Endeks Takibi: Katılım Endeksine dahil şirketleri inceleyerek hangi şirketlere yatırım yapmak istediğinize karar verebilirsiniz.
Portföy Dengeleme: Yatırımlarınızın risk seviyesini azaltmak için portföyünüzü çeşitlendirebilir, size en uygun helal yatırımı gerçekleştirebilirsiniz.

Katılım Endeksi, etik ve İslami prensiplere uygun finansal yatırımlar yapmayı hedefleyen bireyler ve kurumlar için çok önemli bir seçenek sunar. Bu sayede, helal hisselerle yatırım yaparken kâr sağlamak mümkün olur.