15 Ekim 2023
Genel olarak risk, nesnel olarak belirlenebilen kaybetme olasılığıdır. Öte yandan risk, beklenilen değer ile gerçekleşen değer arasındaki hem olumlu hem de olumsuz sapmaları içermesine rağmen; genellikle risk kavramı olumsuz sapmalar olarak bilinir. Günlük yaşamın hemen her alanında kullanılan risk kavramının, finansal olarak da bir karşılığı vardır. Bundan hareketle finansal risk yönetimi başlığı altında da değerlendirmeler yapılır.
Finansal risk yönetimi, risk kontrolünü de içeren bir kavram olarak matematiksel ifadeyle fonksiyon özelliği gösterir. Yani, birçok finansal göstergenin işletmelerin özel durumlarıyla ilişkilendirilmesi sonucu; verilen kararların devamlı gözden geçirilmesi, gerekiyorsa yeni önlemlerin alınması şeklinde bir süreci temsil eder. Finansal risk yönetiminde, verilen kararların günlük, kısa vadeli ve uzun vadeli bakışlarla var olan hak ve yükümlülüklerin gözden geçirilmesi gereği, zaman kavramının önemine işaret eder. Finansal kararların başarısı, verilen kararın doğru olması kadar; zamanında verilmiş ve uygulanmış olmasıyla da öne çıkar. Zamanlama, finansal yönetim için çok önemlidir.
Risk yönetim teknikleri genellikle gelecekle ilgili oldukları için her ne kadar riskten kaçınma amacı taşısalar da yanlış tahmin ve değerlendirmelerle riski arttırıcı sonuçlara neden olabilir. Gelecekle ilgili risk yönetim anlaşmalarının doğru beklentilere dayandırılması gerekir. Çünkü, gelecekteki fiyat beklentileri ile anlaşmalarda belirtilen fiyatlar iletişim halindedir. Bu iletişime piyasalarda Futures fiyatlarının zamanlar Arası yapısı denir. Bundan dolayı, konu titizlikle değerlendirilip uygulanmalıdır. Ticari anlaşmaların doğurabileceği en yüksek kazanç ve kayıp durumları göz önünde bulundurulmalı ve bu değerlendirme sonucunda üstlenilebilir risk düzeyi doğru bir şekilde saptanmalıdır. Üstlenilebilir risk düzeyini aşan ölçüde riskin üstlenilmesi durumunda, büyük zararlar ile karşılaşılabilir. Gelişen ve değişen ticaret ilişkilerinin doğurduğu yeni risk çeşitleri, yeni kaçınma tekniklerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Günümüzde birçok sayıda risk yönetim tekniği vardır. Teknikler kendi içlerinde de çok farklı şekillerde ortaya konmaktadır. Geliştirilen bu tekniklerin, geliştirilme amacı riskten kaçınma olsa da bu amaçla birlikte kazançlar da elde edilmektedir.
Bireylerin veya işletmelerin karşılaşabileceği olası tehlikeleri, kayıpları veya sorunları tespit etme süreci kişisel ve işletme riski belirleme başlığı altındadır. Bu tür bir risk belirleme süreci hem bireylerin hem de işletmelerin herhangi bir olumsuz duruma hazırlanmasını sağlar. Böylece riski en aza indirgemek için stratejiler geliştirmenize olanak tanır. Kişisel risk, varlık değerlendirmesi ile başlar. Sahip olduğunuz varlıkları (mülkler, araçlar, tasarruflar vb.) ve gelir kaynaklarınızın ne oranda olduğunu bilmek ve bunu anlamanız gerekmektedir. Çünkü olası bir risk durumunda ilk etkilenecek olanlar varlıklar ve sahip olunanlardır. Öte yandan, günlük finansal durumu da iyi analiz edip bilmek gerekir. Borçlar, kredi skoru, yatırımlar ve tasarruflar gibi finansal unsurlar da risk analizinde değerlendirilmelidir. Finansal zorluklar veya beklenmedik harcamalar gelecekteki riskleri gün yüzüne çıkartabilir. Acil durum planlaması da kişisel riskin değerlendirilmesinde başlıklandırılır. Bu ana başlığın altında, doğal afetler, sağlık sorunları veya diğer acil durumlar yer alır. Acil durum fonları ve iletişim planları oluşturmak bu sürecin önemli bir parçasıdır.
İşletme riski belirlemede öncelikli adım pazar araştırmasıdır. Hedef pazarınızı ve rekabet koşullarını anlamak olası risklerin belirlenmesinde önemli yer tutar. Çünkü, talep dalgalanmaları, pazar trendleri ve rakipler işletmenizin karşılaşabileceği risklerin oranını arttırabilir. Diğer bir adım mali durum analizidir. İşletme finansallarını dikkatlice analiz etmek, finansal riskleri ve ödemelerde zorlukları belirlemeye yardım eder. Borç düzeyi, nakit akışı sorunları ve yatırım gereksinimleri bu başlık altında değerlendirilir. Risk belirleme de, operasyonlarından kaynaklanan riskler, üretim hataları, tedarik zinciri aksaklıkları veya veri güvenliği ihlalleri gibi durumlara dahildir. Bu kaynaklar dikkatle incelenmelidir. Öte yandan işletme riskleri arasında personel yönetimi de yer alır. Personel eksikliği, niteliksiz çalışanlar veya içsel anlaşmazlıklar risk belirleme de analiz edilmelidir. İşletmelerin hukuki düzenlemelere uymaması veya yasal sorunlarla karşılaşması da çeşitli riskleri beraberinde getirir. Bu yüzden, işletme faaliyetlerinin yasal çerçeveye uygunluğu takip edilmelidir.
Yatırım dünyasında başarılı olmak, doğru stratejileri kullanmakla mümkün hale gelir. Portföy yönetimi, yatırımcıların varlıklarını en iyi şekilde koruma ve yönetmelerine yardımcı olur. Portföy yönetimindeki en önemli unsurlardan biri olan çeşitlendirme stratejisidir. Çeşitlendirme stratejileri, riskleri azaltırken aynı zamanda kazanç potansiyelini de arttırır.
Portföy yönetimi, bir yatırımcının sahip olduğu tüm varlıkların, hedeflerine ve risk toleransına uygun bir şekilde yönetilmesidir. Yatırımcıların finansal hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olurken riskleri de en aza indirger. Başarılı bir portföy yönetimi stratejisi, doğru varlık dağılımı ve çeşitlendirme ile olur. Çeşitlendirme stratejileri, yatırımcıların farklı varlık sınıflarına yatırım yapmalarını sağlar ve tek bir varlıkla hareket edilmemesine olanak tanır. Bu da portföyün riskini düşürür ve kriz anlarına hazırlıklı olunur. Finansal krizlerde çeşitlendirme ve diğer portföy koruma stratejileri şunlardır:
Karşılaşılan riskler ile ilgili olarak farklı sınıflandırma yöntemleri vardır. Bu finansal risk sınıflandırmaları şunlardır:
Piyasa riski: Piyasada meydana gelen dalgalanmalardan dolayı yapılan yatırımın beklenildiği kadar kârla sonuçlanmaması riskidir. Aslında piyasa riski, birçok riski oluşturan etmenlerdendir. Piyasa riskinin ortaya çıkmasına neden olan bileşenlerden biri faiz oranlarının değişiklik göstermesidir.
Kredi Riski: İşlem yapan taraflardan birinin sözleşmedeki yükümlülüklerini sözleşmede yer alan şartlara uygun olarak yerine getirmemesi sonucu oluşur. Çoğu zaman karşı taraf riski olarak da ele alınan bu risk, karşı tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesinden kaynaklandığı için sistemin bütününü ilgilendirir.
Likidite Riski: Bir işletmenin vadesi gelen borçlarını ödemeye yetecek düzeyde nakdinin bulunmaması sonucu kaynaklanır. Bununla birlikte, bir işletme borçlarını ödemeye yeterli düzeyde varlıklara sahip olsa bile, bu varlıkların istenildiğinde nakde çevrilememesi veya bu işlem gerçekleştirilirken zorluklarla karşılaşılması sonucu likide riski oluşur.
Yasal Risk: Bu risk iki şekilde oluşur. İlk olarak, operasyonel risk olarak da değerlendirilebilecek olan yetersiz ya da yanlış bilgi ve dokümantasyon nedeniyle yaşanan olumsuzluklardan dolayı meydana gelir. İkincisi ise, operasyonel risk olarak da değerlendirilebilecek olan yetersiz ya da yanlış bilgi ve dokümantasyon nedeniyle yaşanır.
Operasyonel Risk: Operasyonel riskler, en genel anlamda, piyasa ve kredi riski gibi finansal riskler dışında kalan tüm riskler olarak ortaya çıkar. Fakat, bu tanım çok geniş kapsamlı olduğundan ve aslında operasyonel riskin ne olduğu değil ne olmadığını açıkladığından operasyonel riskin yönetimi açısından bilgi vermez. Piyasalarda yaşanan hızlı gelişim ve değişim, teknolojiye olan aşırı bağımlılık, bölgesel ya da global kriz ve terörist saldırılar, bu riskle ilgilidir.
